ქართული ცეკვა

გეგმა

1.შესავალი
2.სარიტუალო ცეკვები.
3.ქართული”
4.ხორუმი.
5სამაია.
6.ფერხული.
7.აფხაზური ცეკვები.
8.აჭარული ცეკვები.
9.გურული ცეკვები.
10.მთიელთა ცეკვები.
11.სვანური ცეკვები.
12.რაჭული ცეკვები.
13.ოსური ცეკვები.
14.ქალაქური ცეკვები.
15.დასასრული.


შესავალი
ცეკვის ხელოვნება თავისი წარმოშობით უძველეს წარსულში იღებს სათავეს.ფიქრობენ რომ ტავდაპირველად ცეკვა წარმოიშვა ნადირობასთან,როგორც შრომის პირველად ფორმასტან კავშირში,ჯერ კიდევ ადამიანთა განვითარების ველურობის საფეხურზე.არ შეიზლება ყურადღების გარეშე დავტოვოთ ცეკვის წარმოშობასთან დაკავშირებით გამოტქმული ორი მოსაზრება მსოფლიო კულტურის მოღვაწეთა მხრიდან,რომელთა შორის ერთნი ცეკვას მიიჩნევენ დამოუკიდებელ ხელოვნებად,მეორენი კი ცეკვას წარმოგვიდგენენ თეატრალურ ხელოვნებასთან და მასში შემავალ კომპპონენტებთან კავშირში.
სეიძლება ითქვას რომ ცეკვის ხელოვნება კაცობრიობის საკისაა.ცეკვის საწყისად გვევლინება ჟესტი,ჟესტი კი ყველაზე პრიმიტიული საშუალებაა,რომლითაც პირველყოფილმა ადამიანმა ისარგებლა,რომ ტავისი სულიერ და ფიზიკური მდგომარეობა გამოეხატა.
ცეკვა ადამიანთა მატერიალურ სამყაროსთან დაკავშირებული სულიერი მოთხოვნილების გამოხატულებაა.იგი ადამიანთა ქცევებისა და გრძნობების ასახვაა პლასტიკური ხერხებით.შეიზლება ითქვას,რომ ცეკვა სულისა და სხეულის დაპირისპიერებაა,სადაც როგორც წესი,სული განაგებს სხეულის ფიზიკურ მოქმედებას და მხოლოდ მაშინ ამართლებს თავის დანიშნულებას,როდესაც დაცულია წონასწორობა და მოქმედებას ამართლებს აზრი.
ცეკვისკენ მიდრეკილება ყველა ერში შეიმჩნევა..ყველა ხალხს ცეკვის თავისებური ,მისთვის დამახასიათებელი ფორმა აქვს შექმნილი, მათ შორის ქართველ ხალხსაც
ქართული ხალხური ცეკვა საუკუნეების სიღრმეში იღებს სათავეს. ახლა კი, მოდით, ჩავუღრმავდეთ ჩვენი ერის ამ დიდ საგანძურს და გავნიხილოთ იგი.


2. სარიტუალო ცეკვები.
ქართველები ისევე, როგორც კავკასიის სხვა ხალხები წეს ჩვეულებებს ასრულებდნენ სიმღერისა და ცეკვის თანმხლებით. ერთ-ერთი ასეთი ცეკვა იყო ეპიდემიურ დაავადებათა დროს შესასრულებელი.
ავადმყოფის ტანჯვის შესამსობუქებლად ცდილობდნენ ”ბატონებისთვის” ესიამოვნებინათ, ამიტომ ჩვეულებრივ გაისმოდა ჩონგურის ხმა და იავნანას სიმღერა.
ცნობილია ასევე სამგლოვიარო რიტუალური ხასიათის ცეკვები. ამ ცეკვებზე, სამწუხაროდ, ძალიან ცოტა ცნობები დარჩა, მაგრამ შეიძლება ითქვას, რომ დაკრძალვის დროს ამ ცეკვებს მთვარი ტომი ასრულებდა და ისინი, უეჭველად, წარმოიშვნენ წარმართულ პერიოდში.
მეტისმეტად თავისებურია სვანური ფერხულები. ასევე აფხაზეთში განსაკუთრებული ცეკვებით აღინიიშნებოდა გაზაფხულის პირველი ყვავილობის დღესასწაული, რომელიც ეძღვნებოდა ტყის ღმერთს მიზითხისას.
ბავშვის, განსაკუთრებით ვაჟის დაბადება, ქართულ ოჯახში აღინიშნებოდა საცეკვაო წეს ჩვეულებით.ბავშვის დაბადების მერე ნათესავები იკრიბებოდნენ ვახშამზე, სადაც იწყებოდა ცეკვა მუსიკის ფონზე. შემდეგ ქალები და კაცები ფერხულის ცეკვით შედიოდნენ ახალშობილის სახლში და იქ კვლავ იწყებოდა სიმღერა და ცეკვა სამაიასი. ეს წესი ცნობილი იყო ”ძეობის” სახელწოდებით.
ბუნების მწარმოებულურ ძალთა პატისაცემად ყველაზე მკაფიო ქართული საცეკვაო სანახაობა იყო ”ბერიკობა”.
”ბერიკობა” ქართული ხალხური მასკარადია, რომელიც იწყებოდა ყველიერის დღეებიში. ”ბერიკობა” ცნობილი იყო საქართველოს ყველა კუთხეში რამოდენიმე კაცისგან შემდგარი ჯგუფი განსაკუთრებით კოსტუმებითა და ნიღბებით ასრულებს იმპროვიზებულ სცენებს.უზველეს დროში წარმოშობილი ”ბერიკობა” სრულდებოდა ფერხულში, რომლის მონაწილენი ერთმანეთს ეხმიანებოდნენ რეპლიკებითა და საცეკვაო მოძრაობებით.


3. ”ქართული”

ცეკვა ქართულის შესავალი ნაწილი- დასაწყისი ”დავლურია”. იგი დინჯი და პლასტიკური ცეკვაა. მისი სახელწოდება დავლისაგან წარმოდგება.
”დავლური” წყვილით ცეკვის ქართული შესრულების დროს, როგორც მისი შესავალი ნაწილი დღეისთვის იშვიათად გვხვდება. იგი ამჟამად სპეციალილსტთა ჩარევით ქალვაჟთა მასობრიოვ ცეკვათ გადაიქცა, თუმცაც როგორც წესი მის დასკვნით ნაწილში ქალვაჟის ერთი წყვილი მაინც ცეკვავს ქართულს.
ცეკვა ქართული წარმოადგენს ქართული ხალხური შემოქმედების მშვენიერებას, მის სილამაზეს და იგი აგებულია ქალ-ვაჟის სიყვარულზე, მათ სათუთ გრძნობებზე და მათ რაიდნულ სულზე.
ცეკვა ქართული წარმოადგენს ქართველი ხალხის თავისებურებების და განცდების პირდაპირ ანარეკლს. ამ ცეკვაში თავს იყრიდა ქართველი ხალხის ქორეოგრაფიული შემოქმედების საუკეთესო თვისებები.
http://www.youtube.com/watch?v=viGRjqmdsoA - ქართული ცეკვა.


4, ”ხორუმი”

”ხორუმი” გმირული ხასიათის ცეკვაა. მას მხოლოდ მამაკაცთა ჯგუფი ასრულებს. მონაწილეთა რაოდენობა ნებისმიერი შეიძლება იყოს.
”ხოორუმში” ხაზგასმულია სიუჟეტურობის ელემენტი. იგი ასახავს მტრის საბრძოლო ძალების დაზვერვას, თავდაცვის და შტევის მომენტებს, მტერზე გამარჯვებას, ბრძოლის ველიდან დაჭრილი მეომრების გაყვანას და სხვა. ცეკვა რამოდენიმე ეპიზოდისაგან შედგება, მთლიანად კი ერთ სუნთქვაზე აგებულ კომპოზიციას ქმნის. ხორუმის სიუჟეტი შედგება ოთხი ნაწილისგან: 1. მეომართა დასაბანაკებლად ადგილის ძებნა. 2. მტრის დაზვერვა. 3. იერიში, ბრძოლა და 4. მტერზე გამარჯვება და ზეიმი.
ცეკვა ”ხორუმის” მთავარი არსი სისხლის უკანასკნელ წვეთამდე გამარჯვებისთვის ბრძოლაა.


5. ”სამაია”

”სამაია” ანუ ”სამა” არის სარიტუალო წყობის ცეკვა, რომელსაც წინათ ასტრულებდნენ როგორც ქალები, ასევე ქალ-ვაჟებიც და ცალკე ვაჟებიც. მას ასრულებდა არა მხოლოდ სამი მოცეკვავე, არამედ შემსრულებელთა ნებისმიერი რაოდენობა. უკანასკნელ პერიოდამდე ”სამაია” მამაკაცთა სსრულებით შემორჩენილ იყო ფშავში. მას ასრულებდნენ როგორც ხატობაში, ასევე ქორწილსა და ძეობებში.
დღეისათვის გავრცელებული ცეკვა ”სამაია” მხოლოდ სამი ქალის შესრულებლით შექმნილია სვეტიცხოვლის ტაძრის ფრესკის ფრაგმენტის საფუძველზე.


6. ”ფერხული”

ფერხული, როგორც ძველი ქართული ცეკვების მეტად გავრცელებული ფორმა თვისი წარმოშობით ყველაზე უძველეს საცეკვაო ფორმას წარმოადგენს. ფერხული თავისი ფორმითა და შინაარსით სხვადასხვანაირია. ფორმის მიხედვით არსებობს წრიული, წრე წრეში ჩასმული, ერთ, ორ და სამ სართულიანი ფერხულები, ფერხული წრის შიგნითა მოთმაშით, ფერხულები მწკრივის სახით, რომლებიც ფერხისად იწოდებოდნენ.



7. აფხაზური ცეკვები

აფხაზური ცეკვები მეტად დინამიურია და სხარტი. მისთვის დამახასიათბელია ქროლვით დავლა, ცალ ან ორივე ცერზე ცეცხლოვანი მოძრაობა. აფხაზური ცეკვის შემსრულებლები თვიანთი უშუალობით მაღალი საცეკვაო ტეხნიკით, სიმკვირცხლით, ცეკვის არსის სწორი გადმოცემით და არტიციზმით გამოირჩევიან. თავდაპირველად აფხაზური ცეკვა მხოლოდ სიმღერის თანხლებლით სრულდებოდა. აფხაზური საცეკვაო სიმღერა მკვეთრად გადმოსცემს ცეკვების მეტყველსა და მძაფრ მოძრაობებთან ხასიათს,რაც ყველა მოცეკვავეს მეტად დინამიკურ და ხალისიან განწყობას უქმნის.უკანასკნელ დროს ეს სიმღერები და ცეკვები დოლმა და გარმონმა შეცვალა.



8.აჭარული ცეკვები.
აჭარული ცეკვები ”განდაგანა” და ”მხარულუ” ორი სხვადასხვა ხასიათის ცეკვაა.თავდაპირველად მათ განსხვავებული ქორეოგრაფიული ნახატი გააჩნდათ და ცალცალკე,ერთმანეთისგან დამოუკიდებლად სრულდებოდნენ.ბოლო დროს ”მხარულის” ილეთები ”განდაგანას” ილეთებს შეუტავსეს და საბოლოოდ ერთი მთლიანი ცეკვა ”განდაგანა”ჩამოყალიბდა.
”განდაგანა”ქალ-ვაჟის სატრფიალო,იუმორით აღსავსე ცეკვაა,დასაწყისში მოძრაობა მეტად ზომიერი და ტთავდაჭერილია,შემდეგ კი სწრაფ მოძრაობაში გადადის,ძველი წეს-ჩვეულების მიხედვით აჭარელი ქალი უცხო მამაკაცს სახეს არ უჩვენებდა,მას პირბადე ჰქონდა ჩამოფარებული.ასეთი ტრადიცია ზღუდავდა დღესასწაულების დროს ქალებისა და მამაკაცების ერთმანეთთან შეხვედრის საშუალებას.
სახელწოდება ”განდაგანა”შეიძლება წარმოშობილიყო ქალისა და ვაჟის ცეკვის ორი საწინააღმდეგო მხრიდან-გაღმიდან და გამოღმიდან-დაწყებასთან,ანუ გან-და-განიდან.



9.გურული ცეკვები.
გურიაში განსაკუთრებით აღინიშნებოდა აღდგომის დღესასწაული.ფერხული აჯამებდა და აგვირგვინებდა იმ საზეიმო განწყობას,რომელიც აღდგომასთან იყო დაკავშირებული.საფერხულო მოძრაობები ტავიდან დინჯი იყო,შემდეგ კი,თანდათანობით ტემპი იმატებდა და სისწრაფეს იზენდა.გურულ ფერხულს ტავისი სასიმღერო ტექსტიც ჰქონდა.გურიაში ამ ცეკვას ქალები ასრულებდნენ.ვაჯები ამგვარ ცეკვაში თუ ცაებმებოდნენ,მხოლოდ იმ მიზნით,რომ ქალებისთვის გამოეჯავრებინათ.




10.მთიელთა ცეკვები.
მთიელტა ცეკვები საქართველოს მთიან რაიონებში:მთიულეთში,ხევსი,ხევსურეთში,ფშავში,თუშეთში და სვანეთში მცხობრებ ხალხთა ცეკვებია.
ცეკბა ”მთიულური” ქართულ ხალხურ ცეკვებს შორის დიდი პოპულარობოთ სარგებლობს.იგი,საქართველოს ერთერთი კუთხის,მთიულეთის ცეკვადაა მიჩნეული.მიუხედავად იმისა,რომ ”მთიულური” უშუალოდ მთიულების ცეკვაა,ზოგიერთი საქართველოს მთიან რაიონებში მცხოვრებ ხალხთა ცეკვებსაც ”მტიულურთ მოიხსენიებს,რაც არაა მართებული.ისინი უნდა იწოდებოდნენ მთიელტა ცეკვებად და არა მტუ=იულურ ცეკვებად.
ცეკბვა ”მთიულურს განსაკუთრებული ადგილი უჭირავს ქართულ ქორეოგრაფიაში,რადგანაც მასსი რთული,მდიდარი და მრავაკფეროვანი ტექნოლოგია კარგადაა შერწყმული ვაჟის სილამაზესა და გმირულ სულთან.




11.სვანური ცეკვები.
სვანური დინამიკური ცეკვები და მათთან ორგანულად სერწჱმული გმირული ხასიათის სიმღერები ნათლად ასახავენ სვანეტის ბუნების სიმკაცრესა და მარადიულ სიდიადეს.სვანური ცეკვა ყოველტვის მისი შესატყვისი სიმღერის თანხლებით სრულდება.ცეკვა ცერულის სახელწოდება მიგვანიშნებს,რომ იგი თავისი ფორმით მხოლოდ ცერილებიტ შესრულებული ცეკვაა,რომელიც დამახასიათებელია სვანური ქორეოგრაფიისთვის.მასში ზოგჯერ ქალ-ვაჯებიც იღებენ მონაწილეობას,ვაი ილეთებითე ცეკვება ქალს,ქალი კი ძირითდად სვლებზე აგებული ქორეოგრაფიით იფარგლება.


12.რაჭული ცაკვები.
რაჭული ქორეოგრაფიული ხელოვნები ჩამოყალიბებაში საერთო ქართული ტრადიციების გვერდით ზალიან დიდი როლი უნდა ეთამაშა ისტორიულ-გეოგრაფიულ გარემოს და მისით ნაკარნახებ ცხოვრების წესს.რაჭაში ლხინის და გლოვის აუცილებელი ცხოვრებისეული რიტუალების პარალელურად ფართოდ იყო გავრცელებული ისეთი დღეობები და თამაშობები,როგორიცაა ”ცხენკაცობა”,”გონჯაობა”,”ბერიკობა”.
რაჭული ცეკვები უმეტესწილად სიმღერის თანხლებით სრულდება..სიმღერა აქ ერთგვარი აკომპანიმენტის როლს ასრულებს.რაჭული ფერხულების შესრულებისას აუცუილებლად გამოიყენება ისეთი კომპონენტები,როგორიცაა:გალექსილი ლექსი,სასიმღერო მელოდია და საკუთრვ საფერხულო მოძრაობა.


13.ოსური ცეკვები.
ოსური ცეკვები გამოირჩევა შესრულების თავისებური თავრაჭერილობით და სინარნარით.ოსური ხალხური ცეკვებიდან დღეისთვის გავრცელებულაია ”სიმდი”,”მიპატიჟება” და ”ზილგა”.
”სინდი ქალ-ვაჟის შესრულებით სატრფიალო შინაარსის წყნარ,ლირიკულ ცეკვების ჯგუფს მიეკუთვნება.მასში მონაწილეების რა=ოდენობა ნებისმიერია,ხოლო ქალ-ვაჟთა რაოდენობა თანაბარი.ოსურ ცეკვებში ვაჟი არ შეიზლება ცეკვის დროს ზურგით მოხვდეს ქალისკენ.ის არ უნდა შეეხოს ქალს.ცეკვიის დროს როგორც ვაჟის ,ასევე ქალის გამომეტყველება სერიოზულია.



14.ქალაქური ცეკვები.
”კინტოური” და ”ყარაჩოღური” ცეკვები 19ე საუკუნის ძველი თბილისის ქალაქურ ფოლკლორს მიეკუთვნება.”ყარაჩოღული” ცეკვა დინჯია და თავდაჭერილი.სიტყვა ყარაჩოღელი ყარაჩოხელისგანაა წარმომდგარი და თურქულად შავჩოხიანს ნიშნავს.
”კინტოური” განვითარდა ქალაქში.მას ძირითადად ასრულებენ ძველი თბილისის მოსახლეობის ხელოსანთა და ვაჭართა ფენები.”კინტოური” მოიხსენიება შალახოს სახელითაც.მას ორი კაცი ასრულებს.ცეკვა მხოლოდ მამაკაცები ასრულებენ.


15. ქართული ხალხური ქორეოგრაფიის მოღვაწენი და ქართული ანსამბლები

ქართული ქორეოგრაფიის ეს შდევრები საუკუნეების განმავლობაში თაობიდან თაობას გადაეცემოდა. საბედნიეროდ, საქართველოში მრავლდად გვყავდა და გვყავს ადამიანები, რომლებსაც უდიდესი წვლილი მიუძღვით ქართული კულტურის განვითარებაში. ესენი არიან ალექსი ალექსიძე, დავით ჯავრიშვილი, ჯანო ბაგრატიონი. საქართველოს ხალხური ცეკვის სახელმწიფო ანსამბლის დამაარსებლები ნინო რამიშვილი და ილიკო სუხიშვილი.
ასევე არ უნდა დავივიწყოთ გამოჩენილი და ღვაწლმოსილი მოცეკვავეები რუსუდან ბერიანიძე, თეიმურაზ ბოლქვაძე, შალვა დოლიძე და სხვები.
დღეს საქართველოში მოღვაწეობენ სხვადასხვა ფოლკლორული ანსამბლები, რომლებიც იცავენ და ავითარებენ ხალხური შემოქმედების ტრადიციებს. ესენი არიან: სუხიშვილების ქართული ნაციონალური ბალეტი, ანსამბლილ ”ერისიონი” და ”რუსთავი”.
მათ ურთულესი, მაგრამ შემოქმედებითი თვალსაზრისით საოცრად ლამაზი და საინტერესო როლი ითამაშეს ქართული ეროვნული ქორეოგრაფიის ამაღლებასა და განათლებაში. მათ მსოფლიოს კულტურულ კაცობრიობას გააცნეს საქართველო და ქართული ფოლკლორი.


16. დასასრული

როგორც უკვე ავღნიშნეთ, ქართული ხალხური ცეკვა საუკუნეების სიღრმეში იღებს სათავეს, უფრო სწორად, საცეკვავო შემოქმედებას მაშინ ჩაეყარა საფუძველი. თამამად შეიძლება ითქვას, რომ ქართული ხალხური ცეკვა ისევე ძველია, როგორც თვითონ ხალხის ისტორია, მისი ყოფა და ტრადიციები.
ქართული ცეკვა უძველესი დროიდან თობიდან თაობას გადაეცემოდა, ბევრი რამ იხვეწებოდა, ზოგი რამ იკარგებოდა, მაგრამ არა იცვლებოდა მთავარი-ქართველი ერის ძლიერეი სულის ანარეკლი, რომელიც იარსებებს მანამ, სანამ იარსებებს ქართველი ერი.
ქართული ცეკვა- ეს ეროვნული მემკვიდრეობაა, რომელსაც უნდა გავუფრთხილდეთ და გადავცეთ მომავალ თაობებს.

გამოყენებული ლიტერატურა

1. გაგულაშვილი ილია. ქორეოგრაფიული ფოლკლორის ძირითდი მოტივების ისტორიული ძირები. -ქუთაისი, 2002.-20გვ.

2. გვარამაძე ლილი. ქართული ხალხური ქორეოგრაფია. ძირითდი საკითხები.-თბ., 1957.-61გვ.

3. თათარაძე ავთნდილ. ქართული ცეკვათა განმარტებანი.-თბ., 1986.- 64გვ.

4. კასრაძე ქართლოს. ტრიუმფი გრძელდება.- თბ., 1982.- 418გვ.

5. კოკელიძე გრიგოლ. ზოგი რამ ქართულ ცეკვაზე.- თბ., 1977.-144გვ.

6. სუხიშვილი გიორგი. ქართული ხალხური ქორეოგრაფიის მოღვაწენი.-თბ., 1988.-304გვ.

7. ჭანიჭვილი რეზო. წერილები ქორეოგრაფიაზე.- თბ., 2002.- 263გვ.

ფოტოები google-დან:

Tamar xisfexiSvilis

n a S r o m i





“qarTuli cekva”

















g e g m a

1. Sesavali.
2. saritualo cekvebi.
3. “qarTuli”.
4. “xorumi”.
5. “samaia”.
6. ferxuli.
7. afxazuri cekvebi.
8. aWaruli cekvebi.
9. guruli cekvebi.
10. mTielTa cekvebi.
11. svanuri cekvebi.
12. raWuli cekvebi.
13. osuri cekvebi.
14. qalaquri cekvebi.
15. qarTuli xalxuri qoreografiis moRvaweni da qarTuli ansamblebi.
16. dasasruli.

































1. Sesavali
cekvis xelovneba Tavisi warmoSobiT uZveles warsulSi iRebs saTaves. fiqroben, rom Tavdapirvelad cekva warmoiSva nadirobasTan, rogorc Sromis pirvelad formasTan kavSirSi, jer kidev adamianTa ganviTarebis velurobis safexurze. ar SeiZleba yuradRebis gareSe davtovoT cekvis warmoSobasTan dakavSirebiT gamoTqmuli ori urTierTgamomricxavi mosazreba msoflio kulturis moRvaweTa mxridan, romelTa Soris erTni cekvas miiCneven damoukidebel xelovnebad, meoreni ki cekvas warmogvidgenen Teatralur xelovnebasTan da masSi Semaval komponentebTan uSualo kavSirSi.
SeiZleba iTqvas, rom cekvis xelovneba kacobriobis asakisaa. cekvis sawyisad gvevlineba Jesti, Jesti ki yvelaze primitiuli saSualebaa, romliTac pirvelyofilma adamianma isargebla, rom Tavisi sulieri da fizikuri mdgomareoba gamoexata.
cekva aris tanis ritmuli moZraoba, romelic Cveulebriv musikis TanxlebiT sruldeba. pirvelyofil adamianebSi normaluri metyvelebisa da saerTod enis Camoyalibebamde cekva Txrobis erT-erTi saSualebac iyo, xolo mogvianebiT ganviTarebuli sazogadoebisaTvis mxatvruli mniSvneloba SeiZina.
cekva adamianTa materialur samyarosTan dakavSirebuli sulieri moTxovnilebis gamoxatulebaa. igi adamianTa qcevebisa da grZnobebis asaxvaa plastikuri xerxebiT. aseve SeiZleba iTqvas, rom cekva sulisa da sxeulis dapirispirebaa, sadac, rogorc wesi, suli ganagebs sxeulis fizikur moqmedebas da mxolod maSin amarTlebs Tavis daniSnulebas, rodesac daculia wonasworoba da moqmedebas amarTlebs azri. cekvas platoni adamianis gonebriv dasvenebasa da fizikuri gakaJebis saukeTeso saSualebad miiCnevda.
cekvisken midrekileba yvela erSi SeimCneva. yvela xalxs cekvis Taviseburi, misTvis damaxasiaTebeli forma aqvs Seqmnili, maT Soris qarTvel xalxsac.
qarTuli xalxuri cekva saukuneebis siRrmeSi iRebs saTaves. axla ki, modiT CavuRrmavdeT Cveni eris am did saganZurs da ganvixiloT igi.


2. saritualo cekvebi.
qarTvelebi, iseve rogorc kavkasiis sxva xalxebi wes_Cveulebebs asrulebdnen simRerisa da cekvis TanxlebiT. erT-erTi aseTi saritualo cekva iyo epidemiur daavadebaTa dros Sesrulebuli cekvebi.
Zvelad fiqrobdnen, rom yvavils an wiTelas iwvevda avadmyofSi angelozebis e.w. “batonebis” dasaxleba. yvela cdilobda eamebina “batonebisTvis”. im oTaxSi, sadac avadmyofi iwva, ar recxavdnen sarecxs da ar amzadebdnen saWmels, radgan “batonebi” ver itandnen kvamls, gaRvivebul naxSirs da mduRare wyals.
avadmyofis tanjvis Sesamsubuqeblad cdilobdnen “batonebisTvis” esiamovnebinaT. amitom Cveulebriv gaismoda Conguris xma da “iavnanas” sinRera. qalebi, romlebic avadmyofis oTaxSi iyvnen “batonebs” arTobdnen cekviT, amasTan mocekvaveebi sul mTlad SiSvldebodnen.
cnobilia aseve samgloviaro ritualuri xasiaTis cekvebi. am cekvebze samwuxarod Zalze cota cnobebi darCa, magram dabejiTebiT SeiZleba iTqvas, rom dakrZalvis dros am cekvebs mravali tomi asrulebda da isini ueWvelad warmoiSvnen warmarTul periodSi.
warmarTuli iyo gvalvasTan brZolis wes-Cveuleba “lazaroba”. gvalva saSineleba iyo pirvelyofili adamianisaTvis. SimSilis SiSi mas aiZulebda miemarTa bunebaze zemoqmedebis magiuri saSualebebisaTvis. sxvadasxva literaturul wyaroebSi arsebuli aRwerilobis mixedviT am rituals Tan axlda cekva. “lazaroba” gamoixateboda Semdegnairad: Zlier gvalvaSi qaliSvilebi akeTebdnen Tojina lazares, dadiodnen mTel sofelSi cekva-simReriT da iTxovdnen wvimis mosvlas.
metismetad Taviseburia svanuri ferxulebi, miZRvnili nayofierebis kultisadmi, rogoricaa “adrekelai” da “melia Telebia”.
“adrekelai” erotikuli xasiaTis ferxulia, romlis Sesrulebis drosac yvela monawile tanisamoss ixdis. sainteresod aqvs aRwerili nayofierebis kultisadmi miZRvnili cekva “melia Telebia” kovalevskis: “kacebi erTmaneTis zurgs ukan dganan da xeli mezoblis TeZoze udevT. isini win midian da ritmulad ubiZgeben erTmaneTs, Tan sul ufro uCqareben nabijs. ucbad wina mocekvave gaixdis tansacmels, ganagrZobs winsvlas da joxs iqnevs. udidesi daZabulobis momentSi cekvis yvela monawile da mayurebeli muxlebze ecemian piriT aRmosavleTisaken da mRerian himns nayofierebis RmerT kviriasadmi.
afxazeTSi gansakuTrebuli cekvebiT aRiniSneboda gazafxulis pirveli yvavilobis dResaswauli, romelic eZRvneboda tyis RmerTs miziTxisas. samsxverplos mitanis mere imarTeboda TamaSoba da cekva.
axali wlis meore dRes TiTqmis mTel saqarTveloSi yovel ojaxSi irCevdnen “mafexurs” (bednieri fexis mqones), romelsac Rame sxvagan unda gaeTia, gaTenebisas misuliyo saxlSi da ojaxis wevrebTan ecekva.
bavSvis, gansakuTrebiT vaJis dabadeba qarTul ojaxSi aRiniSneboda sacekvao wes-CvevlebiT. bavSvis dabadebis mere naTesavebi ikribebodnen vaxSamze, sadac iwyeboda cekva musikis fonze. Semdeg xelixelgadaxveuli qalebi da kacebi “ferxulis” cekviT Sediodnen axalSobilis saxlSi. iq kvlav iwyeboda simRera da cekva “samaiasi”. es wesi cnobili iyo “Zeobis” saxelwodebiT.
bunebis mwarmoeblur ZalTa pativsacemad yvelaze mkafio qarTuli sacekvao sanaxaobani iyo “berikoba” da ”yeenoba”.
“berikoba” qarTuli xalxuri maskaradia, romelic iwyeboda yvelieris dReebSi. “berikoba” cnobili iyo saqarTvelos yvela kuTxeSi. ramodenime kacisgan Semdgari jgufi gansakuTrebuli kostumebiTa da niRbebiT asrulebs improvizebul scenebs. uZveles droSi warmoSobili “berikoba” sruldebeda ferxulSi, romlis monawileni erTmaneTs exmianebodnan replikebiTa da sacekvao moZraobebiT.
“yeenoba” xalxuri sanaxaoba TamaSia, romelsac Rrma istoriuli safuZveli aqvs. ”yeenobis” socialur-istoriuli safuZvelia qarTveli xalxis omebi samSoblos mtrebis winaaRmdeg. “yeenoba” ewodeboda didmarxvis pirvel dRes. am dRes Tbilisis yvela raionSi ukravda zurna, Soridan gamoCndebodnen cxenosnebi. joxebiT SeiaraRebul jgufs misdevdnen taki-masxarebi. maT cxenebiT misdevdnen “mefe” da “dedofali”. maT ukan modioda virze an cxenze amxedrebuli “yeeni”. igi dahyavdaT mTel raionSi, agrovebdnen gadasaxads da Semdeg mosaRamovebosas yeens wyalSi agdebdnen. amis Semdeg Segrovebuli fuliT ewyoboda qeifi. dResaswaulobdnen yeenisagan ganTavisuflebas da misi daRupvis dRes.
“yeenobas” Tan axlda komikuri xasiaTis cekvebi.


3. “qarTuli”
cekva “qarTulis” Sesavali nawili – dasawyisi “davluria”. igi dinji da plastikuri cekvaa. misi saxelwodeba davlisagan warmodgeba.
“davluri” wyvilTa cekvis “qarTulis” Sesrulebis dros, rogorc misi Sesavali nawili dReisTvis iSviaTad gvxvdeba. igi amJamad specialistTa CareviT qal-vaJTa masobriv cekvad gadaiqca, Tumca rogorc wesi, mis daskvniT nawilSi qal-vaJis erTi wyvili mainc cekvavs “qarTuls”.
cekva “qarTuli” warmoadgens qarTuli xalxuri Semoqmedebis mSvenierebas, mis silamazes. igi agebulia qal-vaJis siyvarulze, maT Sinagan gancdebze, saTuT grZnobebze da raindul sulze. rogorc d. javriSvili aRniSnavs: “es cekva satrfiali poemaa, Sejibri silamazeSi, moqnilobaSi, mosazreba-mixvedrilobaSi. cekva “qarTuli” Seqmnilia qarTveli xalxis mier, qarTveli eris istoriasTan mWidro kavSirSi. igi TandaTanobiT viTardeboda da amJamad ganviTarebis umaRles safexurze mdgomi warmoadgens qarTveli xalxis Semoqmedebis fasdaudebel ganZs, mis siamayes”.
cekva “qarTuli” warmoadgens qarTveli xalxis Taviseburebebis, maTi temperamentis, grZnobebisa da gancdebis pirdapir anarekls. mis SinaarsSi originaluri da dasafasebelia is, rom mozRvavebuli grZnobebi keTilSobiluria, TavSekavebuli da mokrZalebuli. am cekvaSi Tavs iyrida qarTveli xalxis qoreografiuli Semoqmedebis saukeTeso Tvisebebi. igi TaobaTa mier iqmneboda da saukuneebis ganmavlobaSi iwrToboda.
cekva “qarTuli” erT-erTi xalxuri cekvaa, romelsac ar gaaCnia kuTxurobis niSani.


4. “xorumi”
“xorumi” gmiruli xasiaTis cekvaa. mas mxolod mamakacTa jgufi asrulebs. monawileTa raodenoba nebismieri SeiZleba iyos.
“xorumSi” xazgasmulia siuJeturobis elementi. igi asaxavs mtris sabrZolo Zalebis dazvervas, Tavdacvisa da Setevis momentebs, mterze gamarjvebas, brZolis velidan daWrili meomrebis gayvanas da sxva. cekva ramodenime epizodisagan Sedgeba, mTlianad ki erT sunTqvaze agebul kompozicias qmnis. “xorumis siuJeti Sedgeba oTxi nawilisagan: 1. meomarTa dasabanakeblad adgilis Zebna, 2. mtris dazverva 3. ieriSi, brZola da 4. mterze gamarjveba da zeimi.
cekva “xorumis” mTavari arsi sisxlis ukanasknel wveTamde gamarjvebisTvis brZolaa.


5. “samaia”
“samaia” anu “sama” aris saritualo wyobis cekva, romelsac winaT asrulebdnen rogorc qalebi, aseve qal-vaJebic da calke vaJebic. mas asrulebda ara mxolod sami mocekvave, aramed SemsrulebelTa nebisnieri raodenoba. ukanasknel periodamde “samaia” mamakacTa SesrulebiT SemorCenili iyo fSavSi. mas asrulebdnen rogorc xatobaSi, aseve qorwilsa da ZeobebSi.
dReisTvis gavrcelebuli cekva “samaia” mxolod sami qalis SesrulebiT Seqmnilia sveticxovlis taZris freskis fragmentis safuZvelze.
qalTa “samaia” sruldeba simReris an xalxuri sakravebis TanxlebiT.


6. ferxuli
ferxuli, rogorc Zveli qarTuli cekvebis metad gavrcelebuli forma Tavisi warmoSobiT yvelaze uZveles sacekvao formas warmoadgens. ferxuli Tavisi formiTa da SinaarsiT sxvadasxvanairia. formis mixedviT arsebobs: wriuli, wre wreSi Casmuli, erT, or da sam sarTuliani ferxulebi, ferxuli wris SigniTa moTamaSiT, ferxulebi mwkrivis saxiT, romlebic ferxisad iwodebodnen.
Sinaarsis mixedviT ferxulebi iyofa sam jgufad: patriotul, samxedro anu sabrZolo da sayofacxovrebo Sinaarsis ferxulebad.
patriotul ferxulSi asaxulia xalxis farTo masebis istoriuli miswrafebani an feodalebis winaaRmdeg klasobrivi brZola.
sabrZolo Sinaarsis ferxulebi agebuli iyo sarTulebis principiT. aseTi iyo or da sam sarTuliani ferxulebi, romlebic cnobilia “zemyrelos” saxelwodebiT. aseTi ferxulebi gavrcelebuli iyo mTel saqarTveloSi. fiqroben, rom “zemyrelos” samxedro anu saomari mniSvneloba hqonda.
rac Seexeba sayofecxovrebo xasiaTis ferxulebs, maT jgufSi Seva yvela is danarCeni ferxuli, romelic sruldeboda saero-sasoflo da saeklesio dResaswaulebis dros.


7. afxazuri cekvebi
afxazuri cekvebi metad dinamiuria da sxarti. misTvis damaxasiaTebelia qrolviT davla, cal an orive cerze cecxlovani moZraoba. ritmuli simaxviliT muxlze vardna da trialis Sesrulebis tempi metad swrafia. qalTa cekvebic ki vaJkacuria da ritmuli.
afxazuri cekvis Semsruleblebi TavianTi uSualobiT, maRali sacekvao teqnikiT, simkvircxliT, cekvis arsis swori gadmocemiT da artistizmiT gamoirCevian.
Tavdapirvelad afxazuri cekva mxolod simReris TanxlebiT sruldeboda. afxazuri sacekvao simRera mkveTrad gadmoscems cekvebis metyvelsa da mZafr ritmul moZraobaTa xasiaTs, rac yvela mocekvaves metad dinamikur da xalisian ganwyobas uqmnis. ukanasknel dros es simRerebi garmonma da dolma Secvala.
afxazuri cekvebidan saqarTvelos TviTmoqmed qoreografiul koleqtivebSi yvelaze popularulia cekva “SaraTini”. am cekvaSi mocekvaveebi erTmaneTs ejibrebian sisxartesa da simardeSi. igi sruldeba simReris TanxlebiT qal-vaJebis an calke qalebisa da vaJebis mier.


8. aWaruli cekvebi
aWaruli cekvebi “gandagana” da “mxaruli” ori sxvadasxva xasiaTis cekvaa. Tavdapirvelad maT gansxvavebuli qoreografiuli naxati gaaCndaT da cal-calke, erTmaneTisagan damoukideblad sruldebodnen. bolo dros “mxarulis” ileTebi “gandaganas” ileTebs SeuTavses da sabolood erTi mTliani cekva “gandagana” Camoyalibda.
“gandagana” qal-vaJis satrfialo, iumoriT aRsavse cekvaa. dasawyisSi moZraoba metad zomieri da TavdaWerilia, Semdeg ki swraf moZraobaSi gadadis. Zveli wes-Cveulebis mixedviT aWareli qali ucxo mamakacs saxes ar uCvenebda, mas pirbade hqonda Camofarebuli. aseTi tradicia zRudavda dResaswaulebis dros qalebisa da mamakacebis erTmaneTTan Sexvedris saSualebas.
qorwilSi mamakaci mayrebi erT, xolo qalebi – meore oTaxSi iyvnen ganlagebulni. nadimis damTavrebis Semdeg iwyeboda dedoflisTvis mandilis axdis ceremoniali. am dros imarTeboda qal-vaJTa satrfialo cekva, romelsac maSin SemoklebiT “qaluri” ewodeboda. es saxelwodeba imasTan iyo dakavSirebuli, rom qalis cekvas zogierT SemTxvevaSi vaJi asrulebda, romlis komikuri wambaZvelobac xalxSi sicils iwvevda.
mamakacebis oTaxidan romelime vaJi iwyebda cekviT gverdze svlas qalebis oTaxis mimarTulebiT. qalTa oTaxidan am dros romelime gogona metad moridebulad mocekvave vaJis mxares cekviT migogmanebda. am cekvas gansakuTrebul iers aZlevda aWarul xalxur sakravze, Wibonze ostaturad amRerebuli melodia. cekva TandaTan viTardeboda da xalisiani xdeboda. gogonac Tamamobda da vaJis gamowvevas pasuxobda. erT weevils meore cvlida, meores mesame da ase Semdeg.
saxelwodeba “gandagana” SeiZleba warmoSobiliyo qalisa da vaJis cekvis ori sawinaaRmdego mxridan – gaRmidan da gamoRmidan – dawyebasTan, anu gan-da-ganidan. amasTan es cekva gan-gan svlebiT xasiaTdeba, rac erTgvarad amarTlebs aRniSnul saxelwodebas.


9. guruli cekvebi
guriaSi gansakuTrebulad aRiniSneboda aRdgomis dResaswauli. ferxuli ajamebda da agvirgvinebda im sazeimo ganwyobas, romelic aRdgomasTan iyo dakavSirebuli. saferxulo moZraobebi Tavidan dinji iyo, Semdeg, ki TandaTanobiT tempi imatebda da siswrafes iZenda. gurul ferxuls Tavisi sasimRero teqstic ki hqonda.
istoriulad “farca-kuku” qalTa cekva yofila. mas Turme wyvil-wyvilad dawyobili qalebi asrulebdnen. isini muxlebs moxridnen, kabas lamazad Seikecavdnen da wamRerebiT uvlidnen wres.
guriaSi am cekvas qalebi (ufro metad gaTxovilebi) asrulebdnen. vaJebi amgvar cekvaSi Tu Caebmebodnen, mxolod im mizniT, rom qalebisTvis gamoejavrebinaT.


10. mTielTa cekvebi
mTielTa cekvebi saqarTvelos mTian raiomebSi: mTiuleTSi, xevSi, xevsureTSi, fSavSi, TuSeTSi da svaneTSi mcxovreb xalxTa cekvebia.
cekva “mTiuluri” qarTul xalxur cekvebs Soris didi popularobiT sargeblobs. igi saqarTvelos erT-erTi kuTxis, mTiuleTis cekvadaa miCneuli. miuxedavad imisa, rom “mTiuluri” uSualod mTiulebis cekvaa, zogierTi saqarTvelos mTian raionebSi mcxovreb xalxTa cekvebsac “mTiuluriT” moixseniebs, rac araa marTebuli. isini unda iwodebodnen mTielTa cekvebad da ara “mTiulur” cekvebad.
cekva “mTiulurs” gansakuTrebuli adgili uWiravs qarTul qoreografiaSi, radganac masSi rTuli, mdidari da mravalferovani teqnologia kargadaa Serwymuli vaJis silamazesa da gmirul sulTan. am cekvaSi gansakuTrebiT ikveTeba qarTveli mamakacis temperamenti, simarde, sisxarte, da moqniloba. cekva “mTiulurma” TiTqmis ucvlelad SeinarCuna Tavisi adrindeli saxe.
cekva “moxeuri” iseve rogorc “mTiuluri” sxva qarTuli xalxuri cekvebisgan gamoirCeva Sesrulebis TaviseburebiT: moqnilobiT da sisxartiT. “moxeur” cekvas gansakuTrebuli silaRe da vaJkacuri ieri gaaCnia. cekva “qarTulisagan” gansxvavebiT, sadac iniciativa qalis mxarezea da vaJi TiTqmis mxolod mis survils emorCileba, cekva “moxeurSi” vaJia “mbrZanebeli”.
cekva “moxeuri” satrfialo xasiaTisaa. es cekva “mTiulurisgan” gansxvavebiT ufro wynarad sruldeba. igi icekveba saSualo tempiT. cekva “moxeuri” SeiZleba qal-vaJis garda Seasrulon calke qalebma an vaJebma. cekvaSi monawileoba SeiZleba miiRos rogorc erTma, aseve wyvilma, jgufma da mTelma masam. cekva “moxeuris” Sesrulebisas vaJi metoqeobas uwevs qalis prioritets da miuxedavad imisa, rom “mbrZaneblis” rolsac asrulebs, qalis mimarT mainc Tavaziani da mokrZalebulia.
cekva “farikaoba” warmoadgens sasceno xalxuri cekvis saukeTeso nimuSs. mas safuZvlad udevs xevsureTSi wesad SemoRebuli far-xmalSi varjiSi “keWnaoba”.
cekva “farikaobaSi” sainteresoa ara marto misi sanaxaobiTi mxare, aramed qarTveli kacis rainduli buneba. aRsaniSnavia Zveli xevsuruli tradicia, romelic qalis, misi mandilisadmi Rrma pativiscemaSi gamoixateba.
cekva “farikaoba” icekveba rogorc wyvilis, aseve mocekve jgufis an mTeli masis mier. mas ZiriTadad mamakacebi asruleben. qalebi cekvaSi ufro metad cekvis dasawyisSi da daskvniT nawilSi Sedian. cekva “farikaobaSi” ori mowinaaRmdege mxaris Tavganwiruli brZolis mizezad ufro metad ori vaJkacis erTi qalisadmi siyvaruli gvevlineba.
“xanjluri” “mTiuluris” elementebze agebuli xanjlebiT cekvaa. igi warmoadgens cekvisa da Jongliorobis sinTezis xalxur variants. xanjlebiT SeiaraRebuli mocekvave ileTebis SesrulebasTan erTad xanjlebs atrialebs haerSi da ostaturad arWobs maT iatakze (miwaze).
rogorg wesi, cekva “xanjlurs” mxolod mamakacebi asruleben.


11. svanuri cekvebi
svanuri dinamikuri cekvebi da maTTan organulad Serwymuli gmiruli xasiaTis simRerebi naTlad asaxaven svaneTis bunebis simkacresa da maradiul sidiades. svanuri cekva yovelTvis misi Sesatyvisi simReris TanxlebiT sruldeba.
cekva “cerulis” saxelwodeba migvaniSnebs, rom igi Tavisi formiT mxolod cerileTebiT Sesrulebuli cekvaa, romelic damaxasiaTebelia svanuri qoreografiisaTvis. “ceruli” mamakacebis cekvadaa miCneuli. miuxedavad amisa, masSi zogjer qal-vaJis wyvilebic iReben monawileobas, im gansxvavebiT, rom am SemTxvevaSi, Tu vaJi ileTebiT ecekveba qals, qali ZiriTadad mxolod svlebze agebuli qoreografiiT ifargleba da vaJTan cekvavs yovelgveri cerileTebis gareSe. icvleba cekvis Sinaarsic da mas satrfialo xasiaTi eZleva.


12. raWuli cekvebi
raWuli qoreografiuli xelovnebis CamoyalibebaSi saerTo qarTuli tradiciebis gverdiT Zalian didi roli unda eTamaSa istoriul-geografiul garemos da misiT nakarnaxeb cxovrebis wess.
raWaSi lxinis da glovis aucilebeli cxovrebiseuli ritualebis paralelurad farTod iyo gavrcelebuli iseTi dReobebi da TamaSobebi, rogoricaa “cxenkacoba”, “gonjaoba”, “berikoba”, “Carirama”, “sajvareoba”. maTi gamarTva cekvis elementebis gareSe warmoudgeneli iyo.
raWuli qoreografiuli folkloris wamyvani ZiriTadi forma saferxulo wyoba unda yofiliyo. rac Seexeba Sinaarsobriv mxares, aq wamyvania sagmiro-patriotuli, satrfialo da sayofacxovrebo Temebisadmi miZRvnili ferxulebi.
raWuli cekvebi umeteswilad simReris TanxlebiT sruldeba. simRera aq erTgvari akompanimentis rols asrulebs. raWuli ferxulebis Sesrulebisas aucileblad gamoiyeneba isTi ZiriTadi komponentebi, rogoricaa: galeqsili teqsti, sasimRero melodia da sakuTriv saferxulo moZraoba.
13. osuri cekvebi
osuri cekvebi gamoirCeva Sesrulebis Taviseburi TavdaWerilobiT, sidarbaisliTa da sinarnariT. osuri xalxuri cekvebidan dReisTvis gavrcelebulia “simdi”, “xonga qavTi”, “mipatiJeba” da ”zilga”.
“simdi” qal-vaJis SesrulebiT satrfialo Sinaarsis wynar, lirikul cekvebis jgufs miekuTvneba. masSi monawileebis raodenoba nebismieria, xolo qal-vaJTa raodenoba Tanabari. cekvaSi qalebi vaJTa Soris arian ganlagebulni. mamakacebs xelkavi aqvT gakeTebuli da yvela erT saerTo mwkrivSi winaswar arian ganlagebulni.
osur cekvebSi vaJi ar SeiZleba cekvis dros zurgiT moxvdes qalisaken. is ar unda Seexos qals. cekvis dros rogorc vaJis, aseve qalis gamometyveleba seriozulia, yovelgvari Rimilis gareSe.


14. qalaquri cekvebi
“kintouri” da “yaraCoRuri” cekvebi XIX saukunis Zveli Tbilisis qalaqur folklors miekuTvneba. “yaraCoRuri” cekva dinjia da TavdaWerili, darbaisluri da rainduli. sityva yaraCoReli yaraCoxelisganaa warmomdgari da Turqulad SavCoxians niSnavs.
“kintouri” ganviTarda qalaqSi, mas ZiriTadad asrulebdnen Zveli Tbilisis mosaxleobis xelosanTa da vaWarTa fenebi. “kintouri”, romelsac ori kaci asrulebs, warmoadgens dialogs or amxanags Soris. am cekvaSi mimikas didi mniSvneloba aqvs. “kintours” asruleben sxvadasxva nivTebiT: tikiT, Tavze TabaxiT, baRdadiT.
“kintouri” moixsenieba aseve “Salaxos” saxeliT. sulxan-saba orbelianis ganmartebiT Salaxi Turqulad panRurs niSnavs, aqedan gamomdinare SeiZleba vifiqroT, rom Salaxo TbilisSi adre gavrcelebuli “ialis TamaSis” saxecvlilebas warmoadgens, sadac joxis Semokvris adgili panRurma daikava, SemdegSi ki cekvas joxi da panRuri Camoscilda da Cveulebriv “kintour” cekvad darCa, romelic qalaquri folkloris repertuarSi Taviseburi saxelwodebiT – “Salaxos” saxeliT damkvidrda. “kintouri” da “yaraCoRuri” cekvebi sruldeba mxolod mamakacebis mier.



16. dasasruli
rogorc ukve aRvniSneT, qarTuli xalxuri cekva saukuneebis siRrmeSi iRebs saTaves. ufro sworad sacekvao Semoqmedebas maSin Caeyara safuZveli. Tamamad SeiZleba iTqvas, rom qarTuli xaluri cekva iseve Zvelia, rogorc TviTon xalxis istoria, misi yofa da tradiciebi. cekva cxovrebis sinamdvilidan moikafavs gzas da Tan moaqvs eris natifi sulierebis gamomxatveli netari STagoneba, siwrfele, uSualoba, sispetake, sidarbaisle, sikeTis SeubRalavi rwmena, naRdi mamuliSviluri grZnoba, rac ixateba mis plastikur sidiadeSi. is iseTive Zvelia, rogorc TviTon xalxis istoria, misi yofa da tradiciebi. masSi irekleba eris suliereba, siwrfele, sispetake, sikeTis rwmena da Rrma patriotizmi.
qarTuli cekva uZvelesi droidan Taobidan Taobas gadaecemoda. bevri ram ixveweboda, zogi ram ikargeboda, magram ar icvleboda mTavari – qarTveli eris Zlieri sulis anarekli, romelic iarsebebs manam, sanam iarsebebs qarTveli eri.
qarTuli cekva, es erovnuli memkvidreobaa, romelsac unda gavufrTxildeT da gadavceT momaval Taobebs.





























gamoyenebuli literatura

1. gagulaSvili i. qoreografiuli folkloris ZiriTadi motivebis istoriuli Zirebi.- quTaisi, 2002.- 20gv.
2. gvaramaZe l. qarTuli xalxuri qoreografia. ZiriTadi sakiTxebi.-Tb., 1957.- 61gv.
3. TaTaraZe a. qarTul cekvaTa ganmartebani.- Tb., 1986.- 64gv.
4. TaTaraZe a. qarTuli xalxuri qoreografiis sakiTxebi.- Tb., 1999.- 244gv.
5. TaTaraZe a. qarTuli xalxuri cekvebis mokle mimoxilva.- Tb., 1974.- 102gv.
6. kasraZe q. triumfi grZeldeba.- Tb., 1982.- 418gv.
7. kasraZe q. triumfiT msoflio gzebze.- Tb., 1971.- 478gv.
8. kokelaZe gr. zogi ram qarTul cekvaze.- Tb., 1977.- 144gv.
9. suxiSvili g. qarTuli xalxuri qoreografiis moRvaweni.- Tb., 1988.- 304gv.
10. WaniSvili r. werilebi qoreografiaze.- Tb., 2002.- 263gv.

1. Sesavali
cekvis xelovneba Tavisi warmoSobiT uZveles warsulSi iRebs saTaves. fiqroben, rom Tavdapirvelad cekva warmoiSva nadirobasTan, rogorc Sromis pirvelad formasTan kavSirSi, jer kidev adamianTa ganviTarebis velurobis safexurze. ar SeiZleba yuradRebis gareSe davtovoT cekvis warmoSobasTan dakavSirebiT gamoTqmuli ori urTierTgamomricxavi mosazreba msoflio kulturis moRvaweTa mxridan, romelTa Soris erTni cekvas miiCneven damoukidebel xelovnebad, meoreni

View პარიზი in a larger map

tbilisi

View ტესტირება in a larger map

globaluri datboba

გლობალური დათბობა —დედამიწის ატმოსფეროს მიწისპირა ფენის და მსოფლიო ოკეანის საშუალო წლიური ტემპერატურის სწრაფი ზრდის პროცესი.

ატმოსფეროს საშუალო ტემპერატურა დედამიწის ზედაპირზე ბოლო საუკუნის განმავლობაში 0.74 ± 0.18°C-ით გაიზარდა. კლიმატის ცვლილების სამთავრობათშორისო ჯგუფის (IPCC) დასკვნით "დედამიწის ატმოსფეროს საშუალო ტემპერატურის ზრდა მე-20 საუკუნის შუა წლებიდან სავარაუდოდ განპირობებულია ანთროპოგენური (ანუ ადამიანის საქმიანობის შედეგად წარმოქმნილი) სათბურის აირების კონცენტრაციის ზრდით", რომლის შედეგადაც ძლიერდება ატმოსფეროს სათბურის ეფექტი, რაც დედამიწის ქერქისა და ქვემო ატმოსფეროს გახურებას იწვევს. 21–ე საუკუნეში მოსალოდნელია დედამიწის ატმოსფეროს საშუალო ტემპერატურის შემდგომი ზრდა 1,1 – 6,4°C–ით. სათბური აირების კონცენტრაციის ზრდის შეჩერების შემთხვევაშიც კი ეს დათბობა კიდევ ათას წელს გაგრძელდება. მხოლოდ ამის შემდეგ არის მოსალოდნელი დარღვეული წონასწორობის ხელალხალი დამყარება და საშუალო ტემპერატურის დასტაბილურება.

ატმოსფეროს საშუალო ტემპერატირუს ზრდა გამოიწვევს ზღვის დონის აწევას. გაიზრდება კატასტროფული კლიმატური მოვლენების სიხშირე და სიმძლავრე, შეიცვლება ნალექების რაოდენობა და განაწილება. შეიცვლება აგრეთვე სოფლის მეურნეობის მოსავლიანობა, შემცირდება მყინვარები, გადაშენდება ცოცხალი ორგანიზმების ზოგიერთი სახეობები, გაიზრდება დაავადებათა რიცხვი.

ჯერჯერობით უცნობია დედამიწის რომელი რეგიონი უფრო მეტად დაზარალდება ამ ცვლილებების შედეგად. სახელმწიფოთა უმრავლესობამ ხელი მოაწერა კიოტოს ოქმს, რომელიც ატმოსფეროში სათბურის აირების გაფრქვევათა შემცირებას ისახავს მიზნად. თუმცა არ წყდება დებატები იმის შესახებ, თუ რა უფრო რაციონალურია: გლობალური დათბობის შეჩერების ან შემოტრიალების მცდელობა თუ ადაპტაცია არსებულ და მოსალოდნელ ცვლილებებისადმი.